Felix eta Juanjok, Xabier Montoiaren azken eleberriko protagonistetako bik, armagnacak eta
whiskyak edanez, Habanakoak errez eta Laboaren abestiak egusentiraino kantatuz ematen diote
amaia “Azken afaria”ri. Momentu horretan, ni behintzat, liburua kolpe batez itxi ostean, burua
atzera bota eta zer egin ez nekiela gelditu nintzen: barrez lehertu? Nire burua tristuraren zulorik
sakonenean hondoratu?
Txiste bat bezala hasten da liburua. Deustuko unibertsitatean zuzenbidea ikasitako lau lagun ohi
Bilboko soziedade batean bazkaltzera elkartzen dira: Kosme Astoreka, PNVko handimandi bat?
Juanjo Rodera, komunista madrildar euskaldundu bat? Felix Goñi, jeltzaleen orbitako abokatu bat?
eta Samuel Salaberria, Nobel sariaren kinieletan dagoen euskal idazle bat. Bizitzak aurrera egin du,
ibilbide ezberdinak aukeratu dituzte denek. Umorerik ez dute galdu halere, elkarri ziria sartzen
artistak baitira. Hori bai: dosi txikitan bada ere, erresumina, inbidia eta gorrotoa suma daitezke,
baina bekaturik larriena ere mahai bueltan bapo janez eta edanez barka daiteke... ezta?
Luze baino lehen lehertuko da istorioa ordea: Ertzainak Felix Goñiren etxean sartzen dira, eta
semea, Eneko, atxilo eramaten dute, kale borrokako zenbait ekintza egotzita. Hasierako oreka
puskatu da betirako: Audientzia Nazionalerako joan etorriak, Felix Goñiren lagun eta iragan
jeltzalearen betiko haustura (Kosme Astorekatik erabat urrunduz eta Juanjo Roderaren lagunmin
bihurtuz), torturak, mehatxuak, sufrimendua. Enekoren atxiloketak bai bikotean eta bai semean
beragan duen eragina suntsitzailea da erabat. Horren erakusle dugu liburuaren harribitxietako bat,
Gauaren gaua kapitulua. Niri bereziki jasangaitza egin zait, pertsonaiak sufritzen ari diren
insomnio, obsesio eta torturak irakurlearenak egiten baititu Montoiak. Erabat gainera. Batzuetan,
ez dakit ba, pixka bat pasatzen dela iruditzen zait... Adibidez: “Aukera, dugun bakarra, ez baita hil
ala bizi, hil ala hil baizik”. Irakurle, aldez aurretik abixatuta zaude: Xabier Montoiaren liburu bat
da? zer nahi duzu ba. Egia da, hala eta guztiz ere, azken kapituluak, “Afaria” izenekoak, baduela
kontrapuntu funtzioa. Izan ere, beharrezkoa iruditzen zait “Gauaren gaua” bezalako kapitulu
itogarri baten ondoren, nobela orekatzeko irakurleari arnasbide bat gutxienez eskaintzea.
“M letraz hasiriko hitzak erauziko nituzke hiztegietatik”, dio momentu batean Felix Goñik.
“Maitasun, malko, menpeko, min...” (idazlea ala musikaria ari ote zaigu hitz egiten?). Dena den,
nire irudikoz lau hitz horiek dira, ondoren aipatutako Tortura eta Traizioaz gain, liburuko gaiak
hobekien laburbiltzen dituztenak. Maitasun, Malko, Menpeko, Min, Tortura, Traizio. Hein handi
batean, “Denboraren izerdia” ekarri dit gogora, oso gustuko dudan bere beste nobela bat. “Azken
afaria” ere nobela gogorra baita. Askotan ez dizu bakerik emango, ez dizu arnasten utziko, zure
zauri sakonenetan ibiliko da aztarrika, baina barre egiteko ere parada izango duzu. Aukeratu duen
hizkeragatik, elkarrizketen freskotasun eta zorroztasunagatik, istorioaren gertutasunagatik eta, nola
ez, espiritu punkyagatik (iluna, desesperatua, etorkizunik gabea, baina edozerri eta edonori barre
egiteko prest beti), “Azken afaria” aspaldi honetan irakurri dudan nobelarik borobilena iruditu zait.
Comentarios