Onda Ciencia

Neste novo episodio “Desinformación nos medios de comunicación”, abordamos os fenómenos de desinformación no ecosistema mediático que están a socavar a confianza nas institucións e supoñen un risco para a democracia. Para afondar nas causas e nas consecuencias da proliferación de falsidades ou loiadas e de información manipulada nas redes sociais conversamos con tres investigadoras da Universidade da Coruña: - Laura Morán Fernández, profesora da Facultade de Informática e Membro do Grupo de Investigación Laboratorio de Investigación e Desenvolvemento en Intelixencia Artificial (LIDIA) - Irene González Martínez, profesora da Facultade de Dereito, investigadora no proxecto “Comunicación e publicidade dixital non discriminatoria para unha sociedade xusta e igualitaria”. - Tamara Pazos Cordal, bióloga, neurocientífica e responsable de Comunicación e Divulgación Científica do Centro Interdisciplinar de Química e Bioloxía (CICA) da UDC.

Nun momento de auxe do discurso racista e xenófobo en toda Europa, é preciso afondar nas razóns polas que arraiga este tipo de discurso en países que contan cunha longa historia migratoria como España e, especialmente, Galicia. Para iso, neste segundo episodio de Onda Ciencia conversamos con: - Laura Oso Casas, catedrática de Socioloxía e coordinadora do Grupo ESOMI (Equipo de Investigación Sociedades en Movimiento) no período 2011-2024; - José Ángel Brandariz García, catedrático de Dereito Penal e Criminoloxía e membro do Grupo de investigación Criminoloxía, Psicoloxía Xurídica e Xustiza Penal no século XXI; - Montserrat Castro Rodríguez, profesora contratada doutora do Departamento de Pedagoxía e Didáctica da Facultade de Ciencias da Educación e membro do Grupo de Investigación en Innovacións Educativas. Os nosos expertos reflexionaron, ao longo desta conversa, acerca das causas subxacentes ás actitudes de xenofobia e racismo en España e Europa, así como os principais tipos de discriminación e estigma aos que se enfrontan as persoas migrantes que tentan facer un proxecto vital no noso país. Porén, Laura Oso, Jose Ángel Brandariz e Montserrat Castro poñen o foco no papel que xogan as institucións para combater factores culturais e educativos que fan perdurar a discriminación e medo ás persoas que profesan culturas e relixións diferentes. Neste senso, os nosos convidados compartiron diferentes experiencias de intervención e estratexias socioeducativas destacadas que serven de exemplo de boas prácticas en materia de integración sociocomunitaria da poboación migrante.

En ONDA CIENCIA quixemos saber como está afectando o cambio climático na Coruña (e, por extensión, Galicia), e coñecer as diferentes medidas e estratexias que deberiamos desenvolver, como comunidade, para adaptarnos ao riscos climáticos o mellor posible. Para elo, conversamos con tres expertos da Universidade da Coruña, cunha extensa traxectoria investigadora neste eido: Armand Hernández Hernández. Investigador do CICA (Centro Interdisciplinar de Química e Bioloxía), membro do Grupo de Investigación en Cambio Ambiental e director da Oficina de Sustentabilidade da UDC. Manuel Alberto Regueiro Picallo. Investigador postdoutoral no CITEEC - Centro de Innovación Tecnolóxica en Edificación e Enxeñaría Civil e membro do Grupo de investigación de Enxeñaría da Auga e do Medio Ambiente. Pedro José Vega Marcote. Profesor/a Titular do dpto Pedagoxía e Didáctica da Facultade de Ccs da Educación, experto en didáctica das ciencias e ambientalización curricular. ESCOITA ONDA CIENCIA ONDA CIENCIA pode escoitarse os martes ás 13:00 horas no 103.4 da FM e na nosa Web (streaming) https://cuacfm.org/directo/ Podes escoitar e descargar todos os PODCASTS na Web do programa https://cuacfm.org/radioco/programmes/onda-ciencia/ Tamén podes revisar os episodios das tres tempadas de ONDA CIENCIA nos espazos de CUAC FM en Youtube, Spotify, Acast, ou Ivoox. EQUIPO TÉCNICO: · Yolanda Golías Pérez e Mª Cristina Naya Riveiro: idea, proposta de temáticas e expertas. · Isabel Lema Blanco: produción, presentación e condución do programa. · Mariano Fernández Cabarcos e Chema Casanova: control técnico do programa. · Miguel Anxo Facal: postprodución e difusión en redes sociais.

A intelixencia artificial (IA) ten múltiples utilidades nunha ampla diversidade de campos, mais tamén o uso masivo de certas ferramentas plantexa novos riscos e retos, como, por exemplo, a infrarrepresentación de linguas como o galego na intelixencia artificial xenerativa. Para coñecer en profundizade como funcionan estas IA e o impacto que teñen na educación, falamos con tres expertos da Facultade de Informática da UDC: - Miguel Ángel Alonso Pardo, profesor titular no Departamento de Ciencias da Computación e Tecnoloxías da Información e membro do Grupo de investigación Lingua e Sociedade da Información. - Sara Guerreiro Santalla, profesora do Departamento de Ciencias da Computación e Tecnoloxías da Información e membro do Grupo Integrado de Enxeñaría. - Javier Parapar López, profesor titular no Departamento de Ciencias da Computación e Tecnoloxías da Información e membro do grupo de investigación Information Retrieval Lab. O programa afonda no funcionamento dos modelos de IA xenerativa (ex. Chat GPT), o desenvolvemento dunha IA en galego chamada “Ola Cabuxa” (CITIC-UDC), así como a abordaxe da IA tanto nos estudos preuniversitarios como nos estudos superiores, e as liñas de investigación que se están a desenvolver dende a UDC sobre intelixencia artificial.

ONDA CIENCIA afonda no coñecemento das das potencialiades dos modelos de construción e urbanismo respectuosos co ambiente e coa saúde das personas. Convidamos a tres expertos da UDC, cunha longa traxectoria de investigación e aplicación práctica nestas temáticas: - María Belén González Fonteboa. Catedrática de universidade, no departamento de Enxeñaría Civil da Escola Técnica Superior de Enxeñeiros de Camiños, Canais e Portos. É membro Grupo de investigación de Construción e forma parte do CITEEC - Centro de Innovación Tecnolóxica en Edificación e Enxeñaría Civil - Francisco Javier López Rivadulla. Profesor contratado doutor no Dpto. de Construcións e Estruturas Arquitectónicas, Civís e Aeronáuticas da UDC. Investiga sobre construcción de envolventes, eficiencia, sustentabilidade e benestar na arquitectura. - Cristina García Fontán. Profesora contratada doutora no Departamento de Proxectos Arquitectónicos, Urbanismo e Composición. Coordinadora do Grupo de Investigación Persoa-Ambiente investiga sobre procesos de rexeneración urbana e hábitat sostible. O contido do programa comeza pola comprensión dos aspectos que permiten identificar unha construción sustentable, os certificados de sustentabilidade dispoñibles para as novas edificacións, e as claves para convertir os edificios xa existentes en espazos enerxéticamente máis eficientes e máis saudables. Os expertos debateron tamén sobre as potencialidades das “Solucións Baseadas na Natureza”, así como os retos da propia UDC de cara a mellorar a calidade das súas edificacións.

No terceiro episodio de Onda Ciencia abordamos o "discurso de odio", un concepto sobre o existe xa lexislación específica, pero cuxa regulación atinxe tamén a dereitos como a liberdade de opinión e expresión, a non discriminación e a igualdade. Para por un pouco de luz sobre o crecente fenómeno do discurso de odio nos medios de comunicación falamos con tres expertas, profesoras da Universidade da Coruña: - Ana Aba Catoira. Profesora Titular no dpto. de Dereito público na facultade de dereito da UDC. Membro do Grupo de investigación: Democracia y derechos en el entorno digital. - Ana María González Neira. Profesora Titular do departamento de Socioloxía e Ciencias da Comunicación da UDC, e membro do Grupo de investigación Ciudadanía Digital. - Montserrat Golías Pérez. Profesora Contratada Doutora do departamento de Socioloxía e Ciencias da Comunicación da UDC. Membro do ESOMI Equipo de Investigación Sociedades en Movemento. As nosas expertas axúdannos a clarificar a diferencia entre “discurso de odio” e “delito de odio”, e cales son as manifestacións mais frecuentes deste discurso nos medios e nas redes sociais. Afondamos nas claves que explican que os discursos discriminatorios calen na poboación e debatemos acerca dos posibles riscos derivados da proliferación deste discurso, dende una perspectiva xurídica, sociolóxica e comunicativa, e cales son las posibles ferramentas e solucións para por freo a esta problemática.

A saúde mental é un estado de benestar que permite ás persoas desenvolveren todas as súas habilidades, aprender e traballar adecuadamente e contribuír á mellora da súa comunidade. A saúde mental é, ademais, un dereito humano fundamental. En ONDA CIENCIA dedicamos o segundo episodio desta tempada á saúde mental, para afondar nos factores que poñen en risco o noso benestar emocional. Para iso contamos con tres expertos e expertas da Universidade da Coruña: - M.ª de las Mercedes Seoane Bouzas, é terapeuta ocupacional do SERGAS, especializada en trastornos da saúde mental. Profesora asociada no Dpto. de Ciencias da Saúde da UDC e doutora por esta mesma universidade coa tese “Terapia acuática e desempeño ocupacional en saúde mental”. - Valentín Escudero Carranza, profesor Titular do departamento de psicoloxía. Coordinador da Unidade de Investigación en Intervención e Coidado Familiar da UDC. Entre as súas liñas de investigación figura o tratamento de adolescentes en conflito e súas familias. - Nuria García Gonzalo, terapeuta ocupacional do Hospital de Día de Psiquiatría de Ferrol e profesora asociada no Dpto. de Ciencias da Saúde da UDC. Membro do grupo de investigación Tecnoloxía Aplicada á Investigación en Ocupación, Igualdade e Saúde (Talionis-Citic). Con eles conversamos acerca de “AFRONTEMOS”, o programa de atención especializada que puxo en marcha a UDC hai tres anos e que proporciona ferramentas psicolóxicas e terapéuticas para afrontar un problema de saúde mental e que coordina o profesor Valentín Escudero. Pola súa parte, Mercedes Seoane e Nuria García compartiron tamén diversas experiencias sobre liñas de acción innovadoras e pioneiras que se están desenvolver desde o eido da terapia ocupacional nas áreas de Coruña e Ferrol. En terceiro lugar, ao longo da conversa os nosos expertos analizan as principais problemáticas vencelladas á saúde mental do estudantado e da mocidade en xeral, afondando no papel clave que xogan os medios de comunicación e as redes sociais na autoestima e no benestar emocional das persoas.

O primeiro episodio desta nova tempada de ONDA CIENCIA leva por título "As Matemáticas están en todos lados" e servirá para abordar a temática das matemáticas, unha ferramenta esencial para alcanzar os obxectivos de desenvolvemento sostible recollidos na Axenda 2030 como a adaptación ao cambio climático ou o obxectivo n.º4 (“Educación de calidade” para todos). Para afondar nas diferentes aplicacións prácticas das matemáticas dentro da UDC contamos con tres docentes especialistas nesta área, como son: Raquel Taboada Vázquez, profesora do Departamento de Matemáticas da Escola Técnica Superior de Enxeñaría de Camiños, Canais e Portos. É membro do Grupo de Investigación de Modelización e Resolución de Modelos, e profesora de Álxebra e Ampliación de Cálculo no grao de Enxeñaría de Obras Públicas. Como investigadora está vinculada ao Centro de Investigación e Tecnoloxía Matemática de Galicia (CITMAGA). Benito Pérez López, profesor do Departamento de Economía da Facultade de Economía e Empresa. É membro do grupo de investigación en Transportes da UDC e está especializado en inferencia estatística e modelos econométricos aplicados á planificación do transporte e a mobilidade sostible". Enrique De La Torre Fernández, profesor do Departamento de Pedagoxía e Didáctica da Facultade de Ciencias da Educación. É membro do Grupo de Investigación en Innovación en Ensinanza das Ciencias e das Matemáticas, foi director do Centro Universitario de Formación e Innovación Educativa (CUFIE) dende 2009 a 2020. Con estas tres persoas expertas conversaremos acerca da aplicación das matemáticas no eido da estatística, da análise Big Data e na importancia de ter unha boa base en matemáticas para avanzar nas carreiras universitarias. Abordamos tamén as competencias matemáticas das xeracións que están a entrar na universidade e as posibles causas e factores que interveñen na percepción de que a mocidade non ten una base científica e matemática suficiente para afrontar os estudos universitarios con éxito. Finalmente, debaterase acerca das diferentes metodoloxías docentes (flexibles/activas) empregadas polo profesorado para traballar estas competencias nos procesos de ensino-aprendizaxe.

Neste 5º episodio de ONDA CIENCIA, adicado á Intelixencia artificial abordaremos como o desenvolvemento da intelixencia artificial e dalgunhas das súas ferramentas máis coñecidas están a impactar nas nosas vidas. Queremos coñecer cales son as vantaxes e os campos onde a IA se está a aplicar, pero tamén queremos poñer unha ollada en aqueles aspectos máis controvertidos, ou onde sería preciso unha mellor regulación. Para afondar nestas temáticas contamos con catro expertos da Universidade da Coruña chegados de distintas disciplinas científicas, como a informática, o dereito ou as humanidades: Verónica Bolón Canedo. Profesorado dpto. de Ciencias da Computación e Tecnoloxías da Información da facultade de informática. Membro do grupo de investigación LIDIA, a súa investigación céntrase nos métodos de machine-learning dentro do campo da IA, con aplicación a temas médicos e a problemáticas ambientais. María Noelia Barreira Rodríguez. Profesora do dpto. de Ciencias da Computación e Tecnoloxías da Información da facultade de informática. membro do Grupo de Visión Artificial e Recoñecemento de Patróns. As súas liñas de investigación son visión computacional e imaxe médica. Xulio Xosé Ferreiro Baamonde. Profesor de dereito procesual, na facultade de dereito da UDC. Membro do Grupo de investigación Criminología, Psicología Jurídica y Justicia Penal en el siglo XXI. As súas liñas de investigación abranguen, entre outras, a organización xurisdiccional española e o uso da intelixencia artificial no proceso xudicial. Margarita María Alonso Ramos. profesora no dpto. de Letras da Facultade de Filoloxía da UDC. Membro do Grupo de investigación Lengua y Sociedad de la Información (LYS).Entre as súas liñas de investigación figuran a lexicografía e a lingüística computacional.

Neste 4º episodio de ONDA CIENCIA, nomeado “PROFESIONALIZACIÓN DO DEPORTE, É COUSA DE HOMES?” abordaremos a profesionalización do deporte en Galicia, os avances acontecidos nos pasados anos no deporte galego profesional e tamén as eivas e dificultades aínda existentes, especialmente dende a perspectiva de xénero. Para afondar nestas temáticas contamos con catro expertas da Universidade da Coruña do eido das ciencias do deporte, da saúde deportiva e fisioterapia e da comunicación deportiva, ás que paso xa a presentar: - Marta Bobo Arce. Pf. titular da UDC,no departamento de Educación Física e Deporte. Especializada en rendemento deportivo e xénero, actividade física e calidade de vida, tamén investiga sobre aspectos vinculados á profesionalización deportiva. - María José Mosquera González. Pf. titular da UDC, imparte docencia na área de Educación Física e Deportiva. Investiga sobre cultura deportiva, roles de xénero no deporte e a cultura da "non violencia". - Andrea Seijo Ares. Profesora contratada no departamento de Fisioterapia, Medicina y Ciencias Biomédicas e fisioterapeuta especializada na fisioterapia deportiva. - Claudia López López. Investigadora predoutorial na UDC, investiga sobre as redes sociais como canle de promoción da actividade física e do exercicio dende a perspectiva de xénero. Tamén é xornalista en prensa deportiva, informando sobre diferentes disciplinas deportivas profesionais a nivel autonómico e tamén no deporte de base.

No terceiro episodio de ONDA CIENCIA, no que abordaremos as luces e sombras da divulgación científica en galego. ¿Cal é o papel que desempeña a nosa lingua? Convidamos aos nosos estudos a catro profesores e profesoras da Universidade da Coruña que contan cunha longa experiencia facendo divulgación en diferentes medios de comunicación: Laura Castro Souto. Profesora titular da facultade de informática da UDC, e directora da cátedra CICAS (creada por convenio de Corunet, hoxe Sngular) polo Impulso á Ciencia Aberta a través do Software, e divulgadora tecnolóxica en diversos medios de comunicación como a Radio Galega ou a Revista Revirada. Casto Rivadulla Fernández. Catedrático de Fisioloxía na Universidade da Coruña. Investigador en Neurociencia. foi becario Fullbright no Massachussets Institute of Technology, e actualmente é o director do grupo de investigación NEUROcom. foi Comisario da exposición "O mundo na túa cabeza" e autor do libro "A que cheiran as cores", premio Gala do Libro ao mellor libro de Divulgación Científica 2020 Cristina Naya Riveiro. Profesora contratada doctora na facultade de ccs da educación, especialista en didáctica das matemáticas. É a Coordinadora da Unidade de Divulgación Científica e Cultural da UDC e foi unha das responsables da XVI FEIRA MATEMÁTICA organizada recentemente na Coruña pola Asociación Galega do Profesorado de Educación Matemática. Alexandre Peres Vigo. Profesor da facultade de filoloxía da UDC, na área de filoloxía galega e portuguesa, e especializado en sociolingüística galega, Planificación e políticas lingüísticas e culturais e Literatura e construción da identidade. É columnista no diario dixital Nós Diario.

Adicamos este segundo episodio de ONDA CIENCIA ao desenvolvemento da industria dos videoxogos e o impacto que ten sobre a sociedade dende unha perpectica multidisciplinar, para o que contamos con 4 expertos da universidade da Coruña: María Luz Castro Pena, Doutora en informática. Coordinadora do Máster de Deseño, Desarrollo e Comercialización de Videoxogos. I Premio Ada Byron del CPEIG Luís Antonio Hernández Ibáñez. Decano/a - Facultade de Ciencias da Comunicación e docente no grao en Creación Digital, Animación y Videojuegos. As súas liñas de investigación céntranse na Realidade virtual e entornos inmersivos. Patricia Comesaña Comesaña. Profesora de Estratexias de Comunicación Multimedia no grao de comunicación audiovisual Alba Patricia Digón. Profesora de Ccs da Educación na área de pedagoxía e didáctica. As súas liñas de investigación son educación mediática e a educación para a cidadanía global. Os temas sobre os que debateu no programa foron: A importancia da industria do videoxogo en Galicia e no mundo O papel da Universidade da Coruña como formadora experta dos diversos perfís profesionais demandados nesta industria. As estratexias de márketing na industria do videoxogo. Poboacións vulnerables. Tendencias de consumo da industria cultural-creativa dos videoxogos. Sexismo na industria. Trasmisión de valores -negativos e positivos- e estereotipos a través dos videoxogos. Os videoxogos como ferramenta educativa e de innovación pedagóxica.

Neste primeiro episodio de ONDA CIENCIA abordamos a LeI Orgánica 10/2022, Lei Integral de Garantía da Liberdade Sexual popularmente coñecida como a lei do «solo sí é sí». Para elo conversamos con tres expertas na materia, profesoras e investigadoras da Universidade da Coruña: - Dra. Patricia Faraldo Cabana, Catedrática de Dereito Penal da Facultade de Dereito da UDC. Conta cunha ampla experiencia investigadora e asesora do goberno para a regulación dos delitos sexuais no Código Penal. - Dra. Ana Neira Pena, profesora de Dereito Procesual e directora da Oficina para a Igualdade de Xénero da UDC. Entre as súas liñas de traballo actual están o tratamento das violencias machistas dende ás Universidades a través dos protocolos de acoso e as cuestión de proba nos procesos penais por delitos sexuais. - Dra. María Teresa Piñeiro Otero. Profesora titular da área de Comunicación Audiovisual e Publicidade da Facultade de Ccs da Comunicación, Directora do Centro de Estudos de Xénero e Feministas da UDC e investigadora en temas relacionados coa violencia machista dixital. O debate, abordou, dende unha perspectiva pedagóxica, os aspectos máis da recentemente aprobada “Lei do Sí é Sí”, contextualizando a reforma no marco legal internacional e explicando porqué era precisa unha reforma deste tipo. Os temas sobre os que debateu no programa foron: - Os cambios da Lei en materia de consentimento afirmativo - Os bulos sobre a presunción de inocencia - O perfil de vítima de violencia machista habitual no Estado e como se abordan estos crimes nos medios de comunicación - A supresión da diferencia entre abusos sexuais e agresión sexual - O tratamento dos medios de comunicación das vítimas de violencia machista - A reducción da pena dalguns delitos sexuais, a agravante por sumisión química, e a liberdade anticipada de condeados por violencia sexual - A implantación da educación sexual obrigatoria na UDC