Tantak saioa

Izan ere, ibaiak ez dira ura isurtzen duten kanal aseptikoak, ekosistema biziak baizik. Horregatik, bai ibaiak “garbitzearen” eta ibilgua landaretzarik gabe uztearen alde egiten denean, bai higaduratik eta uholdeetatik babesteko harri-lubetak eta kanalizazioak eraikitzen ditugunean, jakin behar dugu inpaktu ekologikoa dagoela, eta kaltegarriak izan daitezkeela uholdeetatik babesteko. Eta, horrekin batera, ibaiaren morfologia naturala aldatzen ari garela.

Zugaztietako meatze-herria 1877an sortu zen, Trapagarango meatzaritza-industriako langileen etxebizitza-eskaera handiari erantzuteko. Lehenengo etxeek, 5.000 biztanle baino gehiagorentzako edukiera zuten egurrezko barrakoi zaharrek, estetika herrikoi eta historikoa eman zioten herriari, xarmagarria.

Proposatzen dizuegun ibai-ibilbidea Aizkorri- Aratz parkearen zati handi batetik igarotzen da, hain zuzen ere, eta, beraz, uraren ikuskizunaz gain, dibertsitate botaniko handiaz gozatu ahal izango duzu, amezti, erkametz, pago eta haritzez josita baitago. Landare-habitat bikain horrek basurde, erbi eta orkatzez osatutako fauna aberatsa eta askotarikoa hartzen du, baita espezie iheskorragoak ere, lepazuria, lepahoria, azkonarra eta basakatua, besteren artean.

Loinak eta barboak egoteak edo ez egoteak, uraren kalitatearen eta gure ibai-ibilguen inguruko baldintzen berri emateaz gain, arroaren konektibitatearen berri ere ematen digu, arrain migratzaileak baitira.

Bizi-korridoreak dira ibaiak, sedimentu ugari garraiatzen dituzte, eta habitat baliotsuak sortzen dituzte fauna eta florarentzat. Harriak, errekak eta legarra, besteak beste, ekosistemaren zati garrantzitsu bat dira, eta ez dira zaborrak, bizitzeko haztegi bat baizik. Arrainek eta batrazioek, besteak beste, elementu natural horiek erabiltzen dituzte erruteko eta beren habitatak sortzeko.

Sistema natural hori leheneratzeko gaitasuna gainditu egin da, ordea, azken hamarkadetan, gizadiaren eskaria gero eta handiagoa delako eta klima-aldaketaren egungo testuingurua dela eta. Egoera horren ondorioz, birsortutako ura berrerabiltzea estrategia eraginkor eta efiziente bihurtzen ari da, mundu osoko hirigune handietako ur-eskaerari erantzuteko.

1755. urteaz geroztik du izen hori iturriak, hiriko gune eder eta apartatu horretako osasunerako ur mineral onuragarrien ondorioz. Izen horren aurretik beste asko izan zituen, horietako batzuk euskaldunak, hala nola “Zidorrako iturria”, 1660an; “Zidorrako iturri minerala”, 1730ean; edo “Iturri berria, Zidorrakoa”, ondoren. Hala ere, gasteiztar askok arrautza ustelen iturri deitu izan diote urte askoan, ur sulfurosoek ematen zioten usain bereziagatik.

Ubilla-Urberuagako bainuetxea zena leku magikoa da, historiaz betetakoa. XIX. mendean eraiki zuten eta bainuetxe elitista bihurtu zen, 27 gradurainoko tenperatura zuten ur biokarbonatatu eta nitrogenatuen propietate terapeutikoei esker. Tradizio handiko Bizkaiko bainuetxe bakarra zen, eta leku guztietako pertsonak hurbiltzen ziren, ongizate eta sendaketa bila.

Uholdeak behin eta berriz dira arazo gure lurraldeko leku askotan, baina garrantzitsua da ulertzea horien kausa ez dela urtegiak dauden arroetan urtegietako uhateak irekitzea, alderantziz baizik: urtegien lana da urari arroan gora eustea, eta, horri esker, ur askoko sasoietan bereziki, urtegian sartzen dena baino askoz gehiago eutsiz.

Proposatuko dizugun ibilbidea kilometro bete pasatxoko ibilbide erraza da, ia maldarik gabekoa, nahiz eta inguruneak arriskuren bat duen. Ordu erdian egiteko diseinatuta dago, baina erakargarritasun ugari dituenez, nabarmen luza daiteke denbora hori.

Martin arrantzalea hegazti biziraule tematia bihurtzen du bere izaerak, nahiz eta bere habitaten gainean gero eta presio handiagoa egiten ari den. Mehatxatutako hegaztien katalogo gorriaren arabera, “mehatxatutako” hegaztia da ia, eta “interes berezikotzat” jotzen da.

Euskadin zorionekoak gara baliabide hidriko nahikoak eta kalitatezkoak ditugulako, baina Uraren Euskal Agentziaren Tantak podcastean uste dugu beharrezkoa dela uraren zaintza sustatzea eta, ondasun natural baliotsu eta eskas hori berrerabiliz, baliabide berriak edukitzeko aukerari buruzko informazioa ematea.

Beste edozein ibai bezala, korridore izugarri konplexua eta askotarikoa da Zadorra, eta ibilgua urez hornitzen duen arroaren lurraldea drainatzen du. Emaria aldatu egiten da urtean zehar. Ur handiko garai horretan gertatzen dira ur-goraldi errepikariak, hain zuzen ere.

Mendata errekaren ur-jauzia Gipuzkoako ipar-mendebaldean dago, Debabarrena eskualdean, zehazki, kostaldean, Zumaia eta Deba artean. Paradisu natural txiki horrek ibai-ibilbide ikusgarriaz gozatzeko aukera ematen du, eta ura da protagonista nagusia, ez bakarra, ordea. Izan ere, ibilbide hori hartzen duen Euskal Kostaldeko Geoparkean, paisaia-, natura- eta geologia-intereseko elementu berdingabe asko biltzen dira.

Gaur egun, Euskadin dauden hanka zuriko karramarro-populazio urriak ur-ibilgu txikietan, sakanetan eta erreketan daude, batez ere, eta horietan oso kalteberak dira ingurumen-erasoen aurrean. Urruti daude Euskadiko ibai eta lakuetan karramarro mota bakarra zegoen garaiak; hain ziren ugariak, orduan, ezen eskuarekin ere atera baitzitezkeen.

Aspalditik gure artean dirauten ibaien inguruko topiko ugarietako batzuk desmuntatuko ditugu. Belaunaldiz belaunaldi gure ibaien osasuna hondatu duten inertzia gaizki ulertuak; desikasi eta berriz ikasi beharreko ziurtasun okerrak.

Urketari lanbideak denbora luzez eman zuen bizitzeko lain. Ura herritarren artean banatzen zuten, askotan oinez, baina normalean zamabereez baliatuta. Ura saltzen ari zirela eta zeramaten uraren ontasunak aldarrikatzen zituzten kaleetan barrena.

Zalantzarik gabe, Gorbeiako Parke Naturaleko altxorretako bat da, gaur helburu dugun ur-jauzitik oso gertu dauden Otzarretako pagadiarekin edo Saldropoko hezegunearekin batera.

Europako aingirak oso arrain zaharrak dira, duela 50 milioi urte baino gehiago hasi baitzen haien eboluzioa. Suge itxurako gorputz luzea dute. Azalak ia ikusten ez diren ezkata txiki hondoratuak ditu, eta oso iheskor bihurtzen duen jariakin muki-mintz batez estalita dago.

Tantak podcastean uste dugu ura dela naturako elementurik fotogenikoena. Adibideen zerrenda amaigabea da. Hona hemen horietako batzuk: